Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş’ın Cuma günü Ahmet Hamdi Akseki Camii’nde verdiği hutbede, “Tarih boyunca ekonomik hayatın en büyük sömürü ve zulüm araçlarından biri olan faiz felaketinden uzak duralım” demesi tartışmalara neden oldu.
AKP dönemi boyunca konut kredileri 184 kat, ihtiyaç kredileri ise 31 kat arttı. Son iki yılda hazinenin dış borcu dolar cinsinden yüzde 15, gecikme faizi oranı da yüzde 71 arttı. Diyanet, 2017 yılında 256 bin lira faiz geliri elde etti.
Birgün, AKP hükümetlerinin borca ve faize dayalı politikalarını derledi.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) aylık verilerine göre haziran ayı itibarıyla vatandaşların bankalara 70 milyar dolar tüketici kredisi borcu bulunuyor. Bu tutarın 31,4 milyar doları konut kredilerinden, 37,5 milyar doları ihtiyaç kredilerinden, 1 milyar doları ise taşıt kredilerinden oluşuyor. Vatandaşların pek çoğu bu kredileri ödemekte zorlanıyor. Yine BDDK verilerine göre haziran ayında ödenemediği için takibe düşen tüketici kredisi borcu ise 2,2 milyar doları geçmiş durumda.
Bundan 16 yıl önce vatandaşların 2003 yılı haziranında toplam ihtiyaç kredisi borcu sadece 1,7 milyar dolardı. Bu yıllarda vatandaşların konut ve taşıt almak için kullandığı banka kredisi ise neredeyse sıfır. Aynı dönemde konut kredisi borcu 179 milyon dolar, taşıt kredisi borcu ise 368 milyon dolardı.
AKP’nin iktidara geldiği yıl 129 milyar dolar olan dış borç 2018 sonunda 453 milyar dolara fırladı. Diğer yandan küresel iklimin avantajları da kaybolmaya başlayınca dünya genelinde faizler yükseldi. Yüksek borçluluğu yüzünden bundan en çok zarar gören ülkelerin başında ise Türkiye geldi. Türkiye’de özel kesim ve kamu kesimi 2018 yılında dış borcuna 13,6 milyar dolar faiz ödemesi yaptı. Dış borca ödenen faiz ise son 9 yıldır 2015 dışında tüm yıllarda kesintisiz arttı.
Merkez Bankası’ndan derlenen verilere göre yıllara göre Türkiye’nin dış borcuna ödediği faiz ödemeleri şöyle:
“2010: 8 milyar 733 milyon dolar
2011: 8 milyar 743 milyon dolar
2012: 9 milyar 343 milyon dolar
2013: 9 milyar 593 milyon dolar
2014: 9 milyar 682 milyon dolar
2015: 9 milyar 478 milyon dolar
2016: 10 milyar 101 milyon dolar
2017: 11 milyar 849 milyon dolar
2018: 13 milyar 660 milyon dolar”
Böylece 2008-2009 krizinden sonraki dokuz yılda dış borca ödenen toplam faiz tam olarak 91 milyar 202 milyon dolara yükseldi. Buna göre dokuz yılda sadece dış borca ödenen faiz ile 3,5 adet İstanbul Havalimanı yaptırılabilirdi.
2019’un ilk çeyreğinin sonunda 148,3 milyar dolar dış borcu bulunan hazinenin 2017 yılının aynı dönemindeki borcu 127,9 milyar dolardı. Böylece hazinenin dış borcu yüzde 15,7 arttı. Dahası ilgili dönemde dolar kuru lira karşısında yüzde 54 değer kazandı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre bu yılın ilk 7 ayında faize ödenen toplam tutar 58,4 milyar lira olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı döneminde ise bu tutar 41,9 milyar liraydı. Diyanet’in bütün yıl boyunca aldığı ödenek ise yaklaşık 11 milyar lira.
Devlet geciken vergi alacağına da faiz uyguluyor. Son 1 yılda gecikme faizine iki kere zam yapıldı ve gecikme faizi oranı yüzde 71 oranında artırıldı. Gecikme faizinin son yıllardaki gelişmesi şöyle:
“2010-2018 arası: aylık yüzde 1,4
19 Ekim 2018- 1 Temmuz 2019 arası: aylık yüzde 2
1 Temmuz’dan bugüne: aylık yüzde 2,4”
Sayıştay’ın 2017 yılına ilişkin raporuna göre Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017’de 514,1 milyon lira gelir elde etti. Raporda, Diyanet’in faiz gelirinin 256 bin 806 lira 46 kuruş olduğu belirtildi. Üstelik piyasa faiz oranlarının artmasıyla Diyanet’in faiz geliri de katlandı. 2015’te 197 bin TL faiz alan Diyanet, 2016’da bu gelir kalemini 255 bin 881 lira 37 kuruşa çıkardı. Söz konusu faiz geliri kamuoyunda gündem olunca Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş yazılı bir açıklamayla bu gelirin nereden elde edildiğini de açıkladı. Erbaş’a göre personele mevzuata aykırı olarak yapılan ödemeler geri toplanırken yasal faiz oranı bu tutara işletiliyor.